Θέατρο: «Άγγελέ μου» του Χένρι Νέιλορ, παρουσιάζεται στην Αθήνα (για 2 παραστάσεις, θέατρο Σφενδόνη)

Παρουσιάζει ο Ειρηναίος Μαράκης 

Μετά από την παρουσίαση, για πρώτη φορά στην Αθήνα, με τα Χανιά και την Κρήτη να προηγούνται, του θεατρικού έργου «Το κατεστραμμένο δωμάτιο» των Μάθιου Λέντον/Vanishing Point, το Θέατρο Κυδωνία και η Εταιρεία Θεάτρου Μνήμη επανέρχονται με ακόμα ένα επίκαιρο έργο που με αφορμή την πραγματική ιστορία μια νεαρής Κούρδισσας προσεγγίζει ζητήματα σχετικά με την ανθρώπινη φύση, την γυναικεία καταπίεση, την φρίκη του πολέμου και ιδιαίτερα του πολέμου που διεξάγονταν μεταξύ των Κούρδων μαχητών και των φονταμενταλιστών του ISIS στη βόρειο Συρία.

Πρόκειται για το έργο με τον τίτλο «Άγγελέ μου» του Χένρι Νέιλορ, που παρουσιάζεται κι αυτό για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από την ομάδα του Θεάτρου Κυδωνία, με έδρα τα Χανιά, σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Βιρβιδάκη, μετάφραση του Δημήτρη Κιούση και με πρωταγωνίστρια τη νέα ηθοποιό Κατερίνα Μαντίλ και εντάσσεται σε μία σειρά επιλεγμένων θεατρικών έργων της τελευταίας τριετίας, από διαφορετικούς συγγραφείς, που ανοίγουν τη συζήτηση σχετικά με τις ευθύνες των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τα ζητήματα της προσφυγιάς, του πολέμου ενώ παράλληλα ανοίγουν κι άλλη μία εξίσου σημαντική κι όχι αδιάφορη συζήτηση σχετικά με την στάση των ΜΜΕ αλλά και το διαδικτύου απέναντι σε όλα αυτά, καλλιεργώντας μια συγκεκριμένη στάση (παθητικής, θα λέγαμε) συμπεριφοράς απέναντι σε όλα αυτά.

Συγκεκριμένα, το «Άγγελέ μου» είναι ένας, διάρκειας μιας ώρας, σκληρός, συγκλονιστικός και καταιγιστικός μονόλογος, έντονα συναισθηματικός αλλά και με γερές δόσεις χιούμορ που τη μία φορά αποκλιμακώνει την ένταση μέχρι την επόμενη κρίσιμη στιγμή και με πρωταγωνιστικό πρόσωπο ένα νεαρό κορίτσι από το Κουρδιστάν, τη Ρεχάνα. Η Ρεχάνα (πραγματικό πρόσωπο), με τους γονείς της να την φωνάζουν «Άγγελέ μου», μεγαλώνει σε ένα αγρόκτημα με φυστικόδεντρα σε ένα χωριουδάκι κοντά στο Κομπάνι στη Βόρεια Συρία. Μας αφηγείται την ιστορία της παιδικής της ηλικίας, μας μιλά για τον πατέρα της που πάντα ονειρευόταν την εποχή που οι γυναίκες θα ήταν ισότιμες με τους άντρες, για τις βαθιά ριζωμένες μέσα της ειρηνιστικές πεποιθήσεις και για την επιθυμία της να γίνει μια μέρα δικηγόρος. Άλλες όμως οι βουλές των πολεμοκάπηλων, του ιμπεριαλισμού και της ιστορίας που αρέσκεται να σκαρώνει φάρσες στα ανθρώπινα υποκείμενα μόνο και μόνο για να τις μετατρέψει σε τραγωδίες χωρίς επιστροφή, αργότερα… Έτσι, όταν η Ρεχάνα γίνεται δεκαεπτά χρονών, στο Κομπάνι ξεσπά ο πόλεμος, καθώς το ISIS (το DAESH όπως είναι το αντίστοιχο ακρώνυμο στα Αραβικά) πολιορκεί κατ’ αρχήν και αργότερα κατακτά όλα τα εδάφη στη Βόρεια Συρία (μέχρι να το εκδιώξουν αργότερα αλλά αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται στον θεατρικό κι ιστορικό χρόνο που ταυτίζονται μέσα στο έργο). Μέσα στη φρικωδία ενός από τους πιο αποτρόπαιους και ανελέητους πολέμους, το νεαρό κορίτσι καταφέρνει να παραμείνει ζωντανό, γλυτώνοντας κατά τύχη ή από σύμπτωση από τους αμέτρητους κινδύνους κατά της ζωής και της αξιοπρέπειας της που παραμονεύουν σε κάθε της βήμα, ώσπου στο τέλος προσχωρεί σε μια ομάδα από Κούρδισες γυναίκες που μάχονται το DAESH.

Όπως θα κατάλαβε ήδη ο αναγνώστης κι η αναγνώστρια το «Άγγελέ μου» είναι ένα πολιτικό έργο, δείγμα του θεάτρου που τόσο έχουμε ανάγκη σήμερα, ανοίγει μια σειρά από ζητήματα αιχμής: η εμφανέστατη καταπίεση της γυναίκας (στην Ανατολή και κόντρα στην περισσότερο κρυφή αλλά εξίσου σκληρή της πολιτισμένης Δύσης), το σκοτάδι που επιβάλλει η θρησκεία σε κάθε μορφή συνείδησης και ανθρώπινης δραστηριότητας αλλά και η ελπίδα που δίνει ο συλλογικός, προσωπικός, καμιά φορά και ένοπλος αγώνας αλλά και πολλά άλλα που δεν επιθυμώ να παραθέσω εδώ, μόνο και μόνο για να μην χαλάσω την προσδοκία το κλίμα της αναμονής που πρέπει πάντα να συνοδεύει μία αντίστοιχη προσπάθεια.

Δεν θα χάσει όποιος/α παρακολουθήσει την παράσταση. Η ευφυέστατη, γρήγορη σε εναλλαγές και διαλλείματα γραφή του Χένρι Νέιλορ, η λιτή αλλά επαρκέστατη σκηνοθετική ματιά του Μιχάλη Βιρβιδάκη και κυρίως η πολυπρόσωπη, πολύμορφη, ευαίσθητη και σκληρή κατά περίπτωση, σπιρτόζικη και βαθειά ανθρώπινη ερμηνεία της Κατερίνας Μαντίλ δεν θα απογοητεύσουν κανέναν.

Ατέχνως, 15/12/2018

Είδαμε το «Τριγύρω μας» από την θεατρική ομάδα «Οι ΣκηνοΠλόκοι»

 

Οι ΣκηνοΠλόκοι είναι μία από τις νέες και δραστήριες θεατρικές ερασιτεχνικές ομάδες της πόλης μας και το «Τριγύρω τους», σε σκηνοθεσία του Μηνά Μιχάλη, είναι η πιο πρόσφατη θεατρική δουλειά τους που είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε αυτό το σαββατοκύριακο στον ομώνυμο, μικρό αλλά ζεστό θεατρικό χώρο της ομάδας στην Πελεκαπίνα (Κ. Μάνου 32), δηλαδή εκτός του κέντρου της πόλης που συνήθως χτυπάει η πολιτιστική καρδιά των Χανίων, όπου έχουν κατά καιρούς φιλοξενηθεί κι άλλες ενδιαφέρουσες παραστάσεις είτε των ΣκηνοΠλόκων, είτε άλλων θεατρικών ομάδων (πχ πρόσφατα παρουσιάστηκε το ενδιαφέρον Nordost του Torsten Buchsteiner, από την «Ε.Ν.στάση τέχνης).

Θα ξεκινήσουμε από αυτό λοιπόν, και θα σημειώσουμε πως αυτή η επιλογή, για ένα θεατρικό σπίτι εκτός του επιχειρηματικού και πολιτιστικού κέντρου των Χανίων, που ίσως να αποτελεί και μια επιλογή ανάγκης – εάν συνυπολογίσουμε τη δυσκολία εύρεσης και επαγγελματικής στέγης στην πόλη μας, οδηγεί σε μια καλοδεχούμενη «αποκέντρωση» και που αποδεικνύει ότι παντού μπορεί να παράγεται πολιτισμός. Το αδιαχώρητο που γίνεται, σε κάθε παράσταση των ΣκηνοΠλόκων, νομίζουμε πως αποδεικνύει αυτή τη θέση συν βέβαια ότι επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η ανάγκη για πολιτιστικές πρωτοβουλίες και δράσεις που πάνε πέρα από τα συνηθισμένα του… τηλεοπτικού μας πολιτισμού.

Η κοινωνία στο προσκήνιο

Τι είναι λοιπόν το «Τριγύρω μας»; Είναι μία σειρά μονόπρακτων επηρεασμένα από την κοινωνία του σήμερα και με σκοπό, όπως σημειώνουν οι δημιουργοί του, «την ωμή αναπαράσταση καταστάσεων που συμβαίνουν τριγύρω μας και δεν τα βλέπουμε ή κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε». Και πραγματικά, τα θέματα που προσέγγισαν οι ΣκηνοΠλόκοι σε αυτές τις παραστάσεις κατάφεραν όχι μόνο να αναπαραστήσουν διάφορες κοινωνικές και βαθύτατα υπαρξιακές καταστάσεις αλλά και, σε αρκετές περιπτώσεις, να αγγίξουν το κοινό μέχρι το βάθος της ψυχής του, των συναισθημάτων και των εμπειριών του.

Το «Τριγύρω μας» κι οι ιστορίες του ανέδειξαν ότι η ζωή δεν μπορεί να είναι και φυσικά δεν είναι, ένα γλέντι διαρκείας αλλά μια διαδικασία ιδιαίτερα σκληρή που έρχεται σε σύγκρουση με την κοινωνική προκατάληψη, με τον ρατσισμό, είτε αυτός εκφράζεται ενάντια σε ανθρώπους διαφορετικού χρώματος και φυλών από την δική μας, είτε ενάντια όσων έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, με το στίγμα της αρρώστιας, με την απώλεια των δικών σου ανθρώπων ενώ ακόμα έδειξε ότι πίσω από τα συσσίτια της φιλανθρωπίας και την ανάγκη κάποιων, πολλών είναι η αλήθεια, ανθρώπων, κρύβονται ιστορίες, επιθυμίες και όνειρα που η φτώχεια και η κοινωνική αλλοτρίωση έχουν ισοπεδώσει. Είναι μάλιστα φορές που οι απελπισμένοι δεν έχουν άλλη διέξοδο από το να φύγουν από τη ζωή, σίγουροι όμως πως δεν έχουν κάποιον να τους περιμένει πίσω, γνωρίζοντας καλά πως δεν θα τραβήξουν άλλους στη δυστυχία τους.

Κι όμως το μήνυμα της παράστασης, αντίθετα όπως αυτά που ίσως δείχνει με μια πρώτη ανάγνωση, είναι μήνυμα ελπίδας κι όχι απόγνωσης, γνωρίζοντας πως και αν δεν είναι ένα μεγάλο γλέντι η ζωή, αυτό δεν σημαίνει ότι με κάθε αφορμή κι αιτία εμείς δεν πρέπει να ξεχνάμε να εκφράζουμε την αγάπη μας αλλά και την αλληλεγγύη μας…

Συγκίνηση

Ακόμα, η μνήμη και η απώλεια της, η οικογενειακή αγάπη, το προσφυγικό ζήτημα, ο σεβασμός των ηλικιωμένων ανθρώπων που μας έφεραν στη ζωή ήταν θέματα που προσέγγισαν με ιδιαίτερη ευαισθησία οι ΣκηνοΠλόκοι – κάποιοι μάλιστα από τους ηθοποιούς πραγματοποίησαν με το «Τριγύρω μας» την πρώτη τους θεατρική εμφάνιση! Και φυσικά αυτό από μόνο του είναι ένα γεγονός άξιο σχολιασμού καθώς δεν είναι και λίγο να πραγματοποιείς μια θεατρική παράσταση τέτοιου βάθους όντας πρωτοεμφανιζόμενος!

Είναι αλήθεια πως υπήρχαν αδυναμίες στην παράσταση: κάποιες ιστορίες έμοιαζαν περισσότερο άνισες ή και ρηχές σε σχέση με κάποιες άλλες – λογικό όμως όταν μιλάμε για μια σειρά από διάφορες ιστορίες που προσεγγίζουν ποικίλες καταστάσεις μέσα στην κοινωνία, αλλού ένας υπερβολικός θόρυβος, χτύπημα ή και φωνή/ερμηνεία, κάπου μια μάλλον τηλεοπτική και οπωσδήποτε μελοδραματική προσέγγιση, κάπου αλλού και σε σκηνές που η σιωπή ήταν προτιμότερη είχαμε μουσική υπόκρουση που αποπροσανατόλιζε τον θεατή αλλά αυτές οι αδυναμίες δεν ήταν δυνατό να επισκιάσουν, και ούτε επισκίασαν, το σύνολο της προσπάθειας που κρίνεται κάτι παραπάνω από επιτυχημένη. Και φυσικά, μόνο και μόνο, που είχαμε ελληνικό κείμενο για αναπαραγωγή, δηλαδή και προς αποφυγή παρεξηγήσεων σχετικά με το «ελληνικό», κείμενο γραμμένο από τους ίδιους τους δημιουργούς της παράστασης, αυτό δείχνει την σοβαρότητα της δουλειάς που πραγματοποιούν οι ΣκηνοΠλόκοι και το μεράκι όλων των συμμετεχόντων στην ομάδα.

Η τελευταία παράσταση του «Τριγύρω μας», που όντως πέτυχε να αναπαραστήσει και κυρίως να αναδείξει σκληρά θέματα και εικόνες που μας έχουν μάθει να αγνοούμε και που συγκίνησε τους θεατές με την απλότητα της, πραγματοποιήθηκε, με ελεύθερη είσοδο, στον χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου Μουρνιών, δείχνοντας και το κοινωνικό πρόσωπο της ομάδας. Ελπίζουμε να συνεχίσουν με αυτή τη διάθεση και περιμένουμε την κωμωδία που όπως μάθαμε θα ετοιμάσουν και που φυσικά, θα παρακολουθήσουμε.

Αγώνας της Κρήτης (22/10/2018)

Συνέντευξη του Λεωνίδα Μαριδάκη: «Απ’ όλα είναι ο τραγουδιστής, ο τραγουδοποιός, ο συνθέτης. Και διασκεδαστής, και πολιτικό ον και άνθρωπος με ένα καλλιτεχνικό όραμα»

 

Συνέντευξη: Ειρηναίος Μαράκης

H «Βάρκα στο σπίτι» (Μετρονόμος/2018) είναι η νέα, τρίτη κατά σειρά, δισκογραφική δουλειά του τραγουδοποιού Λεωνίδα Μαριδάκη, μετά το «Αβάδιστα» (Universal/2006 σε παραγωγή του Νίκου Ξυδάκη) και το «Σε βάθος δρόμου» (Μετρονόμος/2010). Ο δίσκος περιλαμβάνει 11 τραγούδια – στιγμιότυπα της ζωής μας που εμπνέονται από την καθημερινότητα, το όνειρο και την επιθυμία για έναν πιο ανθρώπινο κόσμο ενώ συνομιλούν παράλληλα με παιδικούς ήρωες όπως τη Μαίρη Πόππινς ή το Ντρούπι, ταξιδεύει σε σεκάνς ονείρων με την «Βάρκα στο σπίτι», την «Αστυπάλαια», το «Κάποτε στη Ράδα», φωτίζει την ομορφιά και την προσδοκία της κάθε στιγμής με χορευτική διάθεση στα: «Έρωτας ή τίποτα», «Κόκκοι καφέ», «Βόλτα στο Θησείο», «Δε γουστάρω άλλα πλάνα», «Ο Δαίμων του Τυπογραφείου» κ.α.

Είναι ένας δίσκος βιωματικός και ονειρικός με έντονη ταξιδιάρικη ή και νοσταλγική διάθεση όπου ο Λεωνίδας Μαριδάκης υπογράφει τη μουσική και ερμηνεύει όλα τα τραγούδια, ενώ υπάρχουν και τρία ντουέτα με το Σπύρο Γραμμένο, τον Αργύρη Λούλατζη και τη Δανάη Μπότικ. Τους στίχους υπογράφουν οι: Μάνος Ελευθερίου, Φωτεινή Λαμπρίδη, Νικόλ Κατσάνη, Πάνος Αντωνάτος, Μάρκος Μαριδάκης, Ειρήνη Σουργιαδάκη και ο ίδιος ο τραγουδοποιός, ο οποίος έχει κάνει και την ενορχήστρωση με τη βοήθεια των εξαιρετικών μουσικών που συμμετέχουν.

Συναντήσαμε τον Χανιώτη δημιουργό το πρωί της Δευτέρας 3/9 στο «Ακταίον Theory Cafe Bar» στο Κουμ Καπί, όπου λίγες μέρες πιο πριν (31/8/2018) είχε πραγματοποιήσει μια ακόμα ζωντανή καλοκαιρινή, εμφάνιση με ιδιαίτερο νοσταλγικό και χαρούμενο κλίμα με δικά του τραγούδια αλλά και με ενδιαφέρουσες διασκευές σε γνωστά τραγούδια (πχ του Τσιτσάνη), όπου δίπλα από τη θάλασσα και τη γαλήνη του χανιώτικου πρωινού μιλήσαμε για τη νέα του δισκογραφική δουλειά, για τις συνεργασίες του, για τη μουσική που γράφει για το θέατρο καθώς και για πολλά άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα.

ΕΡ.: Ας ξεκινήσουμε λέγοντας λίγα πράγματα σχετικά με την καινούργια σου δισκογραφική δουλειά με τον τίτλο «Βάρκα στο σπίτι» που κυκλοφορεί εδώ και λίγο καιρό από τον Μετρονόμο. Τι θέλει να παρουσιάσει στους ακροατές και πόσο διαφορετική είναι σε σχέση με τις προηγούμενες δουλειές σου (Αβάδιστα, Σε βάθος δρόμου);

Λεωνίδας Μαριδάκης: Καλά το παρατήρησες, αυτή η δουλειά είναι πιο βιωματική από τις προηγούμενες, περιέχει τη χαρμολύπη και τις εμπειρίες από τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Περιέχει τα χαστούκια της ζωής αλλά και όλες τις εφεδρείες της χαράς που ξοδεύτηκαν για να ξανασταθούμε όρθιοι. Κάπως έτσι την ένιωσα αυτή την πορεία προς την έκδοση του δίσκου. Από το πολιτικό «Φταίει ο Ντρούπι» στην ταξιδιάρικη «Αστυπάλαια» και από εκεί στο υπαρξιακό «Βάρκα στο σπίτι»… Η μουσική σε αυτό το δίσκο ακολουθεί τη ζωή.

ΕΡ.: Το «Βάρκα στο σπίτι» είναι ένας πολυσυλλεκτικός δίσκος. Αλλά ακούγοντας τον δεν μπορείς να εντοπίσεις προβλήματα συνοχής που ίσως να είναι και λογικό να δημιουργηθούν μέτα από μια τέτοια σύμπραξη. Πόσο δύσκολο ήταν τελικά να συγκεντρωθεί όλο αυτό το υλικό και να έχουμε ένα δίσκο που δεν κουράζει τον ακροατή;

Λ.Μ.: Αν και έχω σπουδάσει μουσική αυτό που εμπιστεύομαι περισσότερο από οτιδήποτε όταν γράφω είναι η αίσθηση μου. Πώς νιώθω να πατάει το υλικό μέσα μου. Αν έχει ενέργεια, αν έχει ροή, αν αφηγείται κάτι παρασέρνοντάς μας σε ένα ταξίδι. Στην εποχή μας νομίζω έχουμε εξοικειωθεί αρκετά με όλες τις φόρμες τραγουδιού. Από τα παραδοσιακά μέχρι τα λαϊκά, τα ποπ, τα σουίνγκ που είναι και στη μόδα τώρα αλλά και οι πιο συναισθηματικές έντεχνες μπαλάντες. Όλα υπάρχουν και έχουν το κοινό τους. Εγώ τη δική μου μουσική θα την χαρακτήριζα σαν ένα ρυθμικό, «χαρούμενο» έντεχνο με στιγμές συγκίνησης και λόγια που λένε ιστορίες. Πολύτιμοι συνοδοιπόροι μου σε αυτό οι στιχουργοί, οι μουσικοί αλλά και οι τραγουδοποιοί Σπύρος Γραμμένος και Αργύρης Λούλατζης που ήρθαν και μοιραστήκαμε από ένα τραγούδι.

ΕΡ.: Μίλησε μας λίγο για τη γνωριμία και τη συνεργασία σου με τον ποιητή, στιχουργό και συγγραφέα Μάνο Ελευθρίου που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας.

 Λ.Μ.: Είμαι πολύ τυχερός που διασταυρώθηκαν οι δρόμοι μας. Έγινε το 2011 όταν ένα απόγευμα χτύπησε το τηλέφωνο και με κάλεσε για συνέντευξη στην εκπομπή του στον Αθήνα 9.84 fm. Τις επόμενες ημέρες μου προτείνει ραντεβού για έναν καφέ και στη διάρκεια της κουβέντας μας, μου έδωσε στίχους του προς μελοποίηση. Μου πήρε κάποιον χρόνο να νιώσω και να γράψω τη μουσική τους αλλά τελικά νομίζω τα κατάφερα. Λίγους μήνες μετά την έκδοση του cd μου ο Μάνος έφυγε από κοντά μας. Θα θυμάμαι για πάντα τη γενναιοδωρία του προς τους νέους και το χιούμορ του. Πρώτη φορά από την εκπομπή του ακούστηκε τραγούδι μου, από τα καινούργια, στα fm της Αθήνας.

ΕΡ.: Εκτός από την δισκογραφική παρουσία σου καθώς και τις ζωντανές εμφανίσεις σου γράφεις και μουσική για το θέατρο. Το χανιώτικο κοινό είχε μάλιστα τη δυνατότητα αυτό το καλοκαίρι να γνωρίσει και αυτή την πλευρά σου. Τι σημαίνει το θέατρο για σένα και κυρίως πως επηρεάζει την μουσική πορεία σου;

Λ.Μ.: Η μουσική για το θέατρο μου έχει δώσει την ευκαιρία να γνωρίσω πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους, σκηνοθέτες, ηθοποιούς, να μπω στον κόσμο τους και να συμπράξω με τους ήχους μου σε αυτή την θαυμάσια τέχνη. Από τα πρώτα έργα που έκανα μουσική εδώ στα Χανιά μέχρι την κορύφωση τη σεζόν 2014-15 που έγραψα τη μουσική σε 11 θεατρικές παραστάσεις σε μικρά και μεγάλα θέατρα, νιώθω αυτή την ενασχόληση μου σαν μια περιπέτεια -να πλάθω τις ατμόσφαιρες με πολύ διαφορετικά μέσα, όργανα, ενορχηστρώσεις προσπαθώντας να δώσω και εγώ από τη μεριά μου τον «αέρα» στους ηθοποιούς και τον σκηνοθέτη για να ξετυλίξουν αυτό που έχουν στο μυαλό τους. Έχω συνεργαστεί με σκηνοθέτες όπως ο Γιώργος Παλούμπης, ο Σάββας Στρούμπος, ο Νίκος Χατζόπουλος, Βασίλης Νικολαΐδης, ο Κωστής Καπελώνης, η Λίλλυ Μελεμέ, η Μαριτίνα Πάσσαρη, τη Μαρώ Τριανταφύλλου, τη Μαρινέλλα Βλαχάκη και άλλους, σε πάνω από 40 παραστάσεις μέχρι τώρα. Το να γράφω μουσικές για το θέατρο μου πάει. Πάντα νιώθω ιδιαίτερη χαρά όταν χτυπάει το τηλέφωνο για να μου ζητηθεί μια τέτοια συνεργασία.

ΕΡ.: Επάγγελμα, λειτούργημα ή απλά ευχαρίστηση; Τι είναι ή τι δεν είναι ο τραγουδιστής και μάλιστα σε μια εποχή έντονης κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης;

Λ.Μ.: Απ’ όλα είναι ο τραγουδιστής, ο τραγουδοποιός, ο συνθέτης. Και διασκεδαστής, και πολιτικό ον και άνθρωπος με ένα καλλιτεχνικό όραμα. Απλά κατά την γνώμη μου όπως και να ασκεί την τέχνη του καλό θα είναι να μην ξεχνάει όσο μπορεί να είναι και προσωπικές οι επιλογές του. Όχι μόνο διεκπεραιωτικές. Έτσι θα νιώθει μέσα του αυτή τη ζεστασιά και την ομορφιά της μουσικής και όλα θα έχουν πάντα ένα νόημα. Εγώ ζω από τη μουσική και το τραγούδι τα τελευταία 13 χρόνια. Είναι ένας δρόμος δύσκολος αλλά και όμορφος.

ΕΡ.: Μία τελευταία αλλά πολύ σημαντική ερώτηση. Μπορούν η μουσική, η ποίηση και η τέχνη γενικότερα να αλλάξουν τον κόσμο;

Λ.Μ.: Το πιο σωστό είναι πως αλλάζουν μαζί με τον κόσμο. Μπορούν να δώσουν ένα «βάθος» στον κόσμο αυτό, να μας συγκινήσουν, να μας ξεσηκώσουν, να διαπαιδαγωγήσουν. Μπορούν όμως και να μας παρηγορήσουν, να μας ψυχαναλύσουν, να μας φέρουν εν τέλη κοντά τον έναν στον άλλον. Και έτσι, ναι. Ο κόσμος γίνεται καλύτερος.

Αγώνας της Κρήτης (10/9/2018)

Για τη θεατρική παράσταση “Το φράκο”, από τη θεατρική κολεκτίβα “Τσιριτσάντσουλες”

 

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Παρακολούθησα την προηγούμενη εβδομάδα “Το φράκο”, την φετινή θεατρική δημιουργία από τις “Τσιριτσάντσουλες” και στο… υπέροχο και ελέυθερο μπαλκόνι της κατάληψης Ρόζα Νέρα, στο Λόφο Καστέλι στα Χανιά. Συνολικά δόθηκαν παραστάσεις σε Ηράκλειο, Κάντανο, Ρέθυμνο και στα Χανιά (Ρόζα Νέρα) ενώ την ώρα που γράφονται αυτές εδώ οι γραμμές. Η ομάδα περιοδεύει στην Δυτική Ελλάδα.

“Το φράκο” είναι μια μονόπρακτη φάρσα βασισμένη στο έργο του Ντάριο Φο “Ο γυμνός άντρας και ο άντρας με το φράκο” που έξοχα, με γρήγορο, σπιρτόζικο ρυθμό και με πολύ κέφι απέδωσε η θεατρική κολεκτίβα “Τσιριτσάντσουλες” (όπου συμπλήρωσε φέτος 18 χρόνια ενεργούς θεατρικής παρεμβατικής παρουσίας!), όπου μας χάρισαν στο κοινό μια βραδιά πηγαίας κι αδέσμευτης θεατρικής απόλαυσης και γιατί όχι, ακόμα και με κάποιο προβληματισμό. Το πρωτότυπο έργο αποτέλεσε μέρος της παράστασης “Κλέφτες, ανδρείκελα και γυμνές γυναίκες” που ανέβηκε το 1958 στο Πίκολο Τεάτρο του Μιλάνο, από το νέο τότε θίασο των Φο-Ράμε ενώ όπως αναφέρεται στο καλαίσθητο πρόγραμμα της παράστασης: “Η γραφή των τεσσάρων μονόπρακτων της παράστασης, σε πρώτη ανάγνωση, ελάχιστα θυμίζει το φανερά στρατευμένο ύφος του Ντάριο Φο και της Φράνκα Ράμε που γνωρίζουμε στο μετά το ’68 έργο τους. Πρόκειται για τέσσερις φάρσες καταστάσεων με έντονες αναφορές στο θέατρο του παραλόγου και τον Μπέκετ. Ωστόσο, ξαναδιαβάζοντάς το αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι πως πίσω από κάθε σελίδα, κάθε ατάκα, κάθε κρυμμένο αυτοσχεδιασμό είναι πάντα αυτοί: Ο Φο και η Ράμε”.

Η υπόθεση του έργου είναι απλή στη σύλληψη της και αυτό ακριβώς δίνει τη δυνατότητα να αναδειχθεί με… απολαυστική πληρότητα ο παραλογισμός της υπάρχουσας κοινωνίας, όπου ένας σκουπιδιάρης βρίσκει στον κάδο του έναν άντρα γυμνό (και αρκετά εύπορο) και προσφέρεται να τον βοηθήσει να γυρίσει σπίτι του! Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά όσο δείχνουν εκ πρώτης όψεως… Με λίγα λόγια είδαμε σε αυτή την παράσταση (ίσως και να μυηθήκαμε – ποιός ξέρει, αυτές οι διαδικασίες δεν είναι πάντα εύκολα διακριτές, τουλάχιστον την πρώτη φορά), ένα θέατρο κυριολεκτικά του δρόμου (απλό και λιτό στη δομή του από το σκηνικό μέχρι τα ρούχα των ηθοποιών) όπου το παράλογο και το γκροτέσκο των καταστάσεων ανέδειξαν τη γελοιότητα των κοινωνικών συμβάσεων και την τραγικότητα του αστικού καθωσπρεπισμού χωρίς όμως να ξεπέφτει σε ένα εύκολο συναισθηματισμό ή διδακτισμό. Το ζεστό και πηγασίο χειροκρότημα στο τέλος της παράστασης αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι όλες οι παραστάσεις είναι με ελεύθερη συνεισφορά ενώ το έργο, που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το μετέφρασαν, το διασκεύασαν οι “Τσιριτσάντσουλες, για να έρθει στα δικά τους μέτρα κι εμπλουτίζοντας το με πρωτότυπα τραγούδια και χορογραφίες.

Πληροφορίες

Για πληρέστερη ενημέρωση σχετικά με τις παραστάσεις δείτε εδώ

El3ven: Η χειροποίητη μουσική της Φένιας Χρήστου

 

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Άλλη μια πολύ όμορφη μουσικοποιητική βραδιά με τη μουσικό Φένια Χρήστου στον υπέροχο αίθριο χώρο του θεάτρου Κυδωνία στα Χανιά είχαμε την τύχη να απολαύσουμε το βράδυ της Δευτέρας στις 16 Ιουλίου. Γνώριμη πια φίλη τόσο του θεάτρου Κυδωνία, όσο και της πόλης μας, απλόχερα μας πρόσφερε μια βραδιά γεμάτη με ποίηση και μουσική που πιστεύω ότι σηματοδοτεί την αφετηρία για ένα πολύ όμορφο μουσικό και ποιητικό ταξίδι στη συνέχεια.

Η βραδιά χωρισμένη σε δύο μέρη, ξεκίνησε με την ακρόαση, πρώτη πανελλαδικά στην πόλη μας, του δίσκου El3ven της Φένιας Χρήστου (κυκλοφορεί από τον Μετρονόμο) στον εσωτερικό χώρο του θεάτρου ενώ στο δεύτερο μέρος, στον αίθριο χώρο και στο απλό και λιτό σκηνικό της παράστασης «Άγγελε μου» του Χένρι Νέιλορ που παρουσιάζεται αυτό το καλοκαίρι, συνέχισε με την παρουσίαση των μελοποιήσεων της πάνω σε ποιητικές δημιουργίες του Άγγελου Σικελιανού και του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη καθώς και των Χανιωτών ποιητών Λεωνίδα Κακάρογλου, Κώστα Κουτσουρέλη, Ελένης Μαρινάκη κ.α.

Μια απαιτητική διαδικασία μουσικής μύησης

Ο δίσκος της Φένιας Χρήστου αποτελείται από 12 συνθέσεις: 6 ορχηστρικά κομμάτια, δύο μελοποιήσεις ποιημάτων του Καβάφη (Σύγχυσις, Τρόμος) και 4 τραγούδια, πάνω στα οποία δούλεψε εντατικά για πέντε χρόνια, από τις ενορχηστρώσεις μέχρι την παραγωγή. Η ίδια η δημιουργός στο εισαγωγικό σημείωμα του δίσκου αναφέρει ότι «Το El3ven αποτελεί μία βαθιά προσωπική καταγραφή του τρόπου αντίληψής μου μέσω του ήχου. Η σύλληψη αυτής της ιδέας ήρθε το 2011-2013 και εξελίχθηκε σταδιακά μέσα στα χρόνια. Η φιλοσοφία μου απέναντι στα πράγματα, δε συμφωνεί με το εφήμερο, το βιαστικό. Η δημιουργία είναι περισσότερο μια διαδικασία: μια γέννα άλλοτε επίπονη, δύσκολη, βασανιστική, όπως ο «Τρόμος», κι άλλοτε ανακουφιστική, όπως το «Μηδέν».»

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Θα συμπληρώσω μάλιστα ότι η διαδικασία της ακρόασης του δίσκου, διάρκειας περίπου μιας ώρας, αποτέλεσε μια απαιτητική διαδικασία μουσικής μύησης και μια πρωτόγνωρη εμπειρία για όλους τους συμμετέχοντες. Παράλληλα ήταν και μία πετυχημένη απόπειρα-οδηγός για να ακούμε μουσική πέρα από τους γρήγορους και πάντα βασανιστικούς ρυθμούς της καθημερινότητας. Ή όπως είπε η ίδια η Φένια «για να μάθουμε να ακούμε ένα δίσκο παρέα».

Θα έλεγα, και όσο αφορά εμένα προσωπικά και καθώς δεν μπορώ να γνωρίζω τις συνήθειες όλων όσων συμμετείχαν στην παρουσίαση, πως όταν ακούω μουσική πάντα κάνω και κάτι άλλο παράλληλα – τρώω, διαβάζω εφημερίδα, χαζολογώ δεξιά κι αριστερά, σερφάρω στο ίντερνετ – χωρίς πολλές φορές να αντιλαμβάνομαι την εναλλαγή των κομματιών, χωρίς καν να νιώθω το νόημα των στίχων. Θα χρειαστεί πάντα μια δεύτερη ή και τρίτη επανακρόαση. Αν πω λοιπόν, ότι δεν… ζορίστηκα στα πρώτα λεπτά της ομαδικής συνακρόασης, θα πω ψέματα! Βλέπετε, μαθημένος κι εγώ σε γρήγορους ρυθμούς, είδα ότι σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται μια άλλη αντιμετώπιση κι όχι η γρήγορη κι η ευκαιριακή που συνηθίζω να έχω.

Μια αντιμετώπιση, αργή κι υπομονετική, τόση για να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τις μουσικές δημιουργίες της Φένιας χωρίς βιασύνη, όπως ακριβώς η ίδια δούλεψε όλα αυτά τα χρόνια. Με μελέτη και υπομονή. Η δυσκολία μου, όπως είναι προφανές, κράτησε για πολύ λίγο καθώς τα τραγούδια και τα ορχηστρικά κομμάτια του El3ven ξεκίνησαν να φέρνουν στην επιφάνεια τις αρετές τους και να μας αποκαλύπτουν ένα νέο, άγνωστο κόσμο. Ένα κόσμο άγριο, βαθύτατα αισθαντικό και σκληρά σωματικό, σκοτεινό (Το νανούρισμα του Δαίμονα) αλλά και με αιχμές φωτός, ρομαντικό, ερωτικό και ερωτευμένο (Μοίρα μου και πεπρωμένο), βαθιά μυσταγωγικό και κοινωνικά προβληματισμένο κι οργισμένο όπως στο τραγούδι Παράκληση (Στο Αιγαίο επιπλέουν νεκρά παιδιά / τι γίνεται τώρα δυνατοί άντρες;), με μουσικές καταγραφές και σε απόδοση που εντυπωσιάζει και που, ναι, ξεφεύγει από τα συνηθισμένα, τα εύκολα και τα γρήγορα.

Η ανάγκη για αυτού του είδους την έκφραση είναι που οδήγησε μάλιστα την ίδια τη δημιουργό να έρθει σε επαφή με τα κατώτερα ένστικτα της και με την άγρια φύση της ώσπου να αντιληφθεί εκ νέου, με ωριμότητα και σοβαρότητα, τον εαυτό της και τον κόσμο. Και αυτό, σαν άλλη Πυθία – με τη φωνή, τους στίχους και με την παρουσία της πάνω κι εκτός της σκηνής – κατάφερε η Φένια να το επικοινωνήσει με όλους όσους παραβρέθηκαν στην προχθεσινή παρουσίαση.

Κλείνοντας δεν μένουν πολλά για να πει κανείς, να προτείνω μόνο από την πλευρά μου να αναζητήσετε τη δουλειά της Φένιας Χρήστου, μια δουλειά πραγματικά χειροποίητη και από μια μουσικό που έχει, και θα δώσει, πάρα πολλά στη συνέχεια.

Tο cd πωλείται στα Χανιά στο θέατρο Κυδωνία στην τιμή των 10€.

Αγώνας της Κρήτης (19/7/2018)

Σχόλιο για την αναγέννηση του χανιώτικου θεάτρου

  

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Υπάρχουν δύο κατηγορίες… Χανιωτών: αυτοί που συμμετέχουν σε θεατρικές ομάδες, σχολές και πρωτοβουλίες (μαζί με το ανάλογο κοινό) κι αυτοί που δεν έχουν πάει ούτε σε μία θεατρική παράσταση ή που προτιμούν παραστάσεις που αναπαράγουν μια φτηνή, τηλεοπτική αντίληψη μέσα στο θέατρο που προέρχεται κυρίως από αθηναϊκούς θίασους. Να πω εδώ ότι αυτή η θέση βέβαια δεν αποτελεί κάποια δική μου πρωτότυπη σκέψη αλλά μια απλή διαπίστωση που μπορεί να κάνει ο οποιοσδήποτε ασχολείται ή παρακολουθεί (έστω στα γρήγορα, πολύ επιφανειακά και βέβαια όσο του επιτρέπει η τσέπη του) τα θεατρικά δρώμενα στην πόλη μας.

Στα συγκεκριμένα τώρα αξίζει να σημειωθεί ότι ο κόσμος που ασχολείται είτε ερασιτεχνικά ή κάπως πιο επαγγελματικά με το θέατρο -τουλάχιστον στο καλλιτεχνικό/αισθητικό επίπεδο-  είτε μέσα από τις δομές του ΔΗΠΕΘΕΚ (που δυστυχώς παραπέει ανάμεσα στην αδιαφορία της κρατικής και της ντόπιας πολιτικής εξουσίας), είτε μέσα από τις διάφορες ερασιτεχνικές ομάδες είναι συγκεκριμένος: οι περισσότεροι θεατές/συμμετέχοντες είναι δημοκρατικών αντιλήψεων ή ακόμα -χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα- έχουν περάσει (ή και παραμένουν) στο λεγόμενο κίνημα. Θα έλεγα μάλιστα, με μια κάπως ριψοκίνδυνη κι ωμή διάσταση (περισσότερο διαισθητικά κι όχι με χειροπιαστές αποδείξεις), πως αρκετοί από αυτούς ψάχνουν στο θέατρο μια άλλη αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων που ίσως συμπληρώνει/συνδυάζει ή και αντικαθιστά ανά περίπτωση(;) την πολιτική δράση.

Είναι κι αυτοί που έχουν βέβαια παράλληλη αγωνιστική δράση. Το κοινό βέβαια είναι μάλλον συγκεκριμένο (αλλά αυξάνεται – αγνοώ με ποιά ταχύτητα) και παρακολουθεί όλα τα έργα όλων των ομάδων. Δεν κάνει, και πολύ σωστά, διακρίσεις – αφού οι ομάδες μας είναι καλλιτεχνικά και θεματικά άρτιες, όχι όλες βέβαια αλλά αυτό οφείλεται μόνο στο ότι τώρα, αυτή την στιγμή, ψάχνουν τον δρόμο τους. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει ότι έχουμε παρακολουθήσει πολύ πρόσφατα ορισμένες θαυμάσιες παραστάσεις από νεότατες θεατρικές ομάδες.

Παράλληλα, υπάρχει και το τηλεοπτικό κοινό του θεάτρου που δεν πατάει πόδι σε καμιά παράσταση εάν δεν πρωταγωνιστεί ένας τηλεοπτικός (έστω και κινηματογραφικός) αστέρας. Αυτό δυστυχώς δεν είναι κάτι που μπορούμε να παραβλέψουμε. Όμως η καλοδεχούμενη ανάπτυξη (αναγέννηση μάλλον) του θεάτρου στα Χανιά και το αντίστοιχο, νέο, κοινό δεν είναι μια περιορισμένη διαδικασία με ορατή ημερομηνία λήξης αλλά μια διαδικασία που απλώνει τα φτερά της και που αγκαλιάζει ολόκληρη την τοπική κοινωνία με έργα πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου, για τον πόλεμο και τους πρόσφυγες, με φάρσες και με σάτιρα της σύγχρονης ηθικής και άλλα πολλά. Έτσι έρχεται και το νέο κοινό.

Το πόσο θα κρατήσει όλο αυτό (συνολικά και όσο αφορά κάθε ομάδα ξεχωριστά ώστε να διατηρηθεί ο χαρακτήρας που έχει ως ένα πρωτοπόρο φαινόμενο αντί να γίνει απλώς μια μόδα…) είναι ανοιχτό. Γι’ αυτό δύο πράγματα πρέπει να έχουμε ξεκάθαρα: 1) η αναγέννηση του τοπικού θεάτρου δεν αποτελεί μόνο μία εικόνα της υπαρκτής ανάγκης για έκφραση μέσα σε ένα κόσμο παρακμής αλλά έχει άμεση σχέση και σύνδεση με τους αγώνες (έστω και μέσα από μια ενδιάμεση διαδικασία) στην πόλη μας ενάντια στα μνημόνια, στον ρατσισμό και τον φασισμό, κόντρα στην κοινωνική εξαθλίωση και υπέρ του δημοσίου χώρου και 2) ότι χρειάζεται την αδέσμευτη (και κριτική πάντα) στήριξη μας. Και την συμμετοχή μας, φυσικά.

Αγώνας της Κρήτης (19/6/2018)

Ποιον ενοχλεί ο ποιητής Γιώργης Μανουσάκης;

 

Γράφει ο Ειρηναίος Μαράκης

Υπάρχει η πρόταση (που θα συζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση της δημοτικής κοινότητας Χανίων – εφόσον δεν συνέβη στην τελευταία) για να μετονομαστεί η οδός Πειραιώς στα Χανιά σε οδό Γιώργη Μανουσάκη, ο οποίος δεν είναι απλά ο επιφανέστερος ποιητής της πόλης μας αλλά ένας πνευματικός δημιουργός που πολύ αγάπησε την πόλη μας αλλά και που η ίδια η πόλη, από τους θεσμικούς φορείς μέχρι και τους πολίτες, τίμησε ποικιλότροπα. Και που συνεχίζει να τιμά.

Υπάρχουν όμως και εκείνοι, κάτοικοι της οδού Πειραιώς (δεν ξέρω εάν εκφράζουν το σύνολο των κατοίκων της περιοχής) που εναντιώνονται στην μετονομασία της οδού με γελοία, δήθεν ιστορικά και πρακτικής φύσεως, επιχειρήματα που ντρέπομαι και να αναφέρω εδώ αλλά που εύκολα θα βρείτε σε σχετικά ρεπορτάζ.

Όλα αυτά με κάνουν να αναρωτιέμαι:

Αλήθεια, ποιόν/ποιούς ενοχλεί ο Γιώργης Μανουσάκης και υπάρχει μια τέτοια συμπεριφορά;

Θα ήταν άραγε οι κάτοικοι ενάντια στην ίδια διαδικασία εάν η οδός Πειραιώς μετονομάζονταν σε… οδό Χάρρυ Τρούμαν;

Αγώνας της Κρήτης (31/5/2018)

Γιάνης Κορδάτος: Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 (απόσπασμα, 1924)

 

Γράφει και επιμελείται ο Ειρηναίος Μαράκης

Στις μέρες που ο εθνικισμός και η πολεμοκαπηλία προσπαθούν να τραβήξουν το πολιτικό κλίμα και την συζήτηση προς τα (άκρο)δεξιά με προφανή στόχο να αποπροσανατολίσουν την εργαζόμενη πλειοψηφία από τα φλέγοντα ζητήματα της καθημερινότητας (που μέσα σε αυτά είναι και η εναντίωση στην κλιμάκωση των ιμπεριαλιστικών πολέμων, ξεκινώντας από την πολεμοκαπηλία της «δικής μας» αστικής τάξης), η πολιτική ενεργοποίηση προς την υπεράσπιση των εργατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και η μελέτη της ιστορίας, η οποία μπορεί να μας προετοιμάσει αλλά και να μας προϊδεάσει για τη συνέχεια, αποτελούν ύψιστο καθήκον για όλες και όλους που στρατεύονται προς αυτή την κατεύθυνση.

Στις συζητήσεις αυτών των ημερών και με αφορμή την όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας βλέπουμε να επανέρχονται και οι πατριωτικοί-εθνικιστικοί μύθοι περί του προαιώνιου εχθρού, δηλαδή του Τούρκου, που πάντα επιβουλεύονταν την εδαφική μας ακεραιότητα, τα ιερά και τα όσια μας, την ελευθερία μας, αναφέροντας ως κορυφαία παραδείγματα την Άλωση της Κωνσταντινούπολης αλλά και την Ελληνική Επανάσταση του 1821, με σκοπό να αναπαράγουν μια ξεπερασμένη ιστορικά εικόνα, αυτή της μονίμως αμυνόμενης από τα αρχαία χρόνια «μικράς αλλ’ εντίμου Ελλάδος (1)»…

Η συμβολή του μαρξιστή ιστορικού Γιάνη Κορδάτου

Ο Γιάνης Κορδάτος, αυτοδίδακτος αλλά πολυγραφότατος ιστορικός, ιδρυτικό στέλεχος της «Φοιτητικής Συντροφιάς» και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος – Κομμουνιστικό ή ΣΕΚΕ(Κ) (1920), προκατόχου του ΚΚΕ, του οποίου διετέλεσε γενικός γραμματέας του (1920-1924) και διευθυντής του Ριζοσπάστη (1922-1924) ο οποίος αποχώρησε το 1927 από το ΚΚΕ διαφωνώντας διαφώνησε με τις θέσεις του κόμματος για την Μακεδονία, συνεχίζοντας ωστόσο να είναι κοντά στο ΚΚΕ (φυλακίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά) μας δίνει μια πρώτη σοβαρή ανάλυση για το τι συνέβη με το βιβλίο του «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821». Το επίσημο ελληνικό κράτος καθώς και η Ιερά Σύνοδος καταδίκασαν άμεσα το βιβλίο ενώ παράλληλα κατασκεύασαν και «μελέτες» για να αντικρούσουν τα συμπεράσματά του, εκφοβίζοντας τη νεολαία της εποχής ώστε να μη διαβάσει ο συγκεκριμένο έργο. Σύμφωνα με τον Κορδάτο, ο λόγος της δίωξης του ήταν ότι «πήρε ένα θέμα από τα σπουδαιότερα της Νεοελληνικής μας Ιστορίας και το εξήτασε με τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού.»

Ο Κορδάτος υποστηρίζει λοιπόν, ότι στην Ελλάδα, όπως και σε όλο τον κόσμο, «αυτό που λέμε έθνος σήμερα δεν υπήρχε…Το έθνος είναι φαινόμενο των νεώτερων χρόνων, ένα ιστορικό φαινόμενο που έχει την αφετηρία του στο τέλος του μεσαίωνα, όταν η φεουδαρχία άρχισε να κλονίζεται και η αστική τάξη άρχισε να ανεβαίνει». Σύμφωνα με τον Κορδάτο το 1821 ήταν μια αστική επανάσταση που έγινε με σημαία της το έθνος. Στα τέλη του 18ου αιώνα η ελληνική αστική τάξη είχε να επιδείξει σημαντικά βήματα. Οι έμποροι του «παροικιακού ελληνισμού» πλούτιζαν, οι εφοπλιστές έπαιζαν βασικό ρόλο στις εμπορικές μεταφορές και σε μια σειρά περιοχές άρχιζε να ανθίζει η βιοτεχνική παραγωγή ενώ κι η αγροτική οικονομία αρχίζει να συνδέεται με το εμπόριο. Αυτή η ανερχόμενη αστική τάξη, όπως και άλλες αντίστοιχες στον χώρο των Βαλκανίων, ασφυκτιούσαν στα δεσμά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μιας ιδιόμορφης φεουδαρχικής κοινωνίας – τους αρμούς της οποίας κατέτρωγαν σιγά σιγά οι καπιταλιστικές σχέσεις που αναπτύσσονταν στο εσωτερικό της. Η οθωμανική διοικητική μηχανή με τον Σουλτάνο στην κορυφή της κρατούσε τα ηνία – μαζί με την Εκκλησία, το Πατριαρχείο, που ήταν θεσμός του οθωμανικού κράτους και σκληρός εκμεταλλευτής των χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ είχε αφορίσει και τον Ρήγα Φεραίο αλλά και την επανάσταση του 1821. Και δεν ήταν μόνο η εκκλησία δίπλα στον Σουλτάνο. Γράφει πάλι ο Κορδάτος: «Δεν ήταν τόσο ο Τούρκος αγάς που ερχόταν σε επαφή με τον αγρότη, ούτε ο σούμπασης, ήταν ο χριστιανός προύχοντας και ο δεσπότης που, με το να είναι με την τουρκικήν εξουσίαν, με χίλιους δυο τρόπους έγδυναν τον ραγιά γεωργό και δουλευτή».

Στο σύντομο απόσπασμα που δημοσιεύουμε στη συνέχεια από το βιβλίο του Γιάνη Κορδάτου, μπορούμε να δούμε καθαρά ένα μικρό μέρος της επιστημονικής αποδόμησης των εθνικιστικών μύθων περί της απελευθέρωσης από τον προαιώνιο εχθρό και της κοινής πορείας πλουσίων και φτωχών προς την εθνική αναγέννηση.:

[…] «Αλλ’ εάν κατωρθώθη ο ελληνικός αγών να πάρει ένα τέλος και να ελευθερωθεί μία γωνία της Ελλάδος, ο εσωτερικό αγών έμεινε ημιτελής. Παρ’ όλον το σάρωμα της καποδιστριακής δικτατορίας και την δημοκρατικήν συνείδησιν της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, αι λεγόμεναι προστάτιδες δυνάμεις επέβαλαν εις τον καθημαγμένον ελληνικόν λαόν την μοναρχίαν. Χωρίς καν να ερωτηθεί ο ελληνικός λαός, αι τρεις δυνάμεις, με την πρωτοβουλίαν της Αγγλίας, έστειλαν εις την Ελλάδα τον νεαρόν πρίγκηπα της Βαυαρίας Όθωνα, ο οποίος ήτο γνωστός βλάξ. Και εις την περίστασιν αυτήν, η αγγλική πολιτική έδειξε όλην την αισχρότητά της. ο εν Ελλάδι διπλωματικός της αντιπρόσωπος Ντώκινς ήτο ο ουσιαστικός κυβερνήτης. Έργον του ήτο, όχι μόνον να εξουδετερώσει την ρωσικήν επιρροήν, αλλά και να εγκαινιάσει νέαν περίοδον απολυταρχίας.

»Ο ελληνικός λαός έπρεπε να μη σηκώσει κεφάλι. Ο λόρδος Πάλμερστον έβαλε τας βάσεις της πολιτικής του Φόρεϊν Όφφις απέναντι της Ελλάδος, που επί εκατό και παραπάνω χρόνια ακολουθείται πιστά από τους διαδόχους του. Η Ελλάς πρέπει να είναι συγκεκαλυμένον προτεκτοράτο της Αγγλίας και ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να ασκεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα. Πρέπει να ευρίσκεται εις την κατάστασιν του ημιαποίκου. Έτσι, με την ηθικήν και υλικήν βοήθειαν του τσάρου, των Άγγλων πλουτοκρατών και των Γάλλων αντιδραστικών, οι Έλληνες τσιφλικάδες, αστοί και Φαναριώτες, που πήραν την εξουσίαν στα χέρια τους, όταν δημιουργήθηκε το μικρόν ελεύθερον Ελληνικόν Κράτος, όσο κι αν τσακώνονταν και τρώγονταν πάνω στο μοίρασμα της πολιτικής εξουσίας, όλην των την προσοχή και δραστηριότητα την εσυγκέντρωσαν εις το πώς μέσα εις το νέον βασίλειον θα κρατήσουν τας λαϊκάς μάζας υποχειρίους των, δια να μπορούν να τας καταπιέζουν και να τας εκμεταλλεύονται. Έτσι, ως τα σήμερα, εσυνεχίσθη η οικονομική υποδούλωσις και αποστράγγισις του λαού και την θέσιν των Τούρκων μπέηδων, αγάδων και πασάδων, την επήραν αυτοί, που είχαν γίνει το ίδιο όπως και οι Τούρκοι κατακτηταί, ληστές και γδύστες, μαζί με τους ξένους δανειστές μας. Από το 1823 ως τα τώρα το ξένον κεφάλαιον, έχοντας τοποτηρητάς και εντολοδόχους του εις την χώραν μας τους αστοτσιφλικάδες, εγύμνωσε κάθε ικμάδα του τόπου, ελήστευσε τον λαόν και έκράτησε την χώραν καθυστερημένην, δια να μπορεί να μας μεταχειρίζεται ως αποίκους.

»Όταν κανείς έχει υπ’ όψιν του το τί έγινε κατά το διάστημα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος από την άρχουσα τάξιν και τί επηκολούθησεν κατόπιν, εξάγει το συμπέρασμα, που το επικυρώνουν τα αδιάψευστα γεγονότα, ότι η Επανάστασις του 1821 επροδόθη, όχι μόνον από τους κοτζαμπάσηδες και Φαναριώτες, αλλά και από τους αστούς. Αυτή είναι η μόνη ιστορική αλήθεια.»

Σημειώσεις:

• Την παραπάνω φράση την εντοπίζουμε στην επιστολή του Γεωργίου Α. Βλάχου προς την Όλγα, χήρα του Γεωργίου Α΄, που επιστρέφει στην Ελλάδα τις παραμονές των (τότε) εκλογών (Καθημερινή, 12 Οκτωβρίου 1920):

Και επειδή εμεγαλύνθη η εθνική μας οικοδομή, διηρέθει το εσωτερικόν της εις Πρυτανείον και Δεσμωτήρια, εις αυθέντας και δούλους, εις διώκοντας και διωκόμενους, εις θύτας και θύματα. Και εκυριάρχησε υπό την στέγην της το ψεύδος και η συκοφαντία και η Αδικία και η Κλοπή και η Βία του ισχυρού κατά του αόπλου και η ιταμή των κρατούντων κατά της ελευθερίας των πολιτών επιβουλή.

Ω Συ. Η Οποία ωνειρεύθης, μαζί με τας περασμένας γενεάς, την Ελλάδα Μεγάλη, […], θα ησθάνθης κάποτε την βλάσφημον ευχήν «της μικρά αλλ’ εντίμου Ελλάδος»· θα ενοστάλγησες ίσως, όπως ημείς, την καλήν εποχήν, όπου τα σύνορά μας ήσαν στενά, αλλ’ απέραντος η αγάπη των Ελλήνων προς την Ελλάδα, κατά την οποίαν δεν εφθάναμεν εις τον Βόσπορον, αλλά δεν εδολοφονούμεθα εις τους δρόμους της πρωτευούσης, κατά την οποίαν ήτο μικρά η Ελλάς, αλλά πατρίς των Ελλήνων, και όχι μεγάλη, αλλά φέουδον ξενικόν …

(περισσότερα στο: http://axia-logou.blogspot.gr/2013/07/blog-post_8.html)

Το βιβλίο του Γιάνη Κορδάτου «Η Κοινωνική Σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821» μπορείτε να το διαβάσετε online στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.scribd.com/document/51403346/%CE%9A%CE%9F%CE%A1%CE%94%CE%91%CE%A4%CE%9F%CE%A3-%CE%99%CE%A9%CE%91%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3-%CE%97-%CE%9A%CE%9F%CE%99%CE%9D%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%9A%CE%97-%CE%A3%CE%97%CE%9C%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91-%CE%A4%CE%97%CE%A3

Αγώνας της Κρήτης (23/3/2018)